Vertegenwoordiging van de Nebenklage volgens §395 StPO

Zoals reeds vermeld, bieden de artikelen 395 en volgende van het Wetboek van Strafvordering de benadeelde van een strafbaar feit de mogelijkheid om in bepaalde gevallen als medeaanklager deel te nemen aan de procedure tegen de verdachte. Om dit überhaupt te kunnen doen, moet vooraf een openbare klacht zijn ingediend. Juist omdat een overheidsactie vooraf moet zijn ingesteld, kan de gelaedeerde, anders dan bij een particuliere actie, niet op eigen initiatief een strafvordering in rechte instellen of afdwingen. Dit is de verantwoordelijkheid van de staat in het kader van het monopolie op het gebruik van geweld. De accessoire actie is dus een accessoir recht en geen zelfstandige procedure. Indien de benadeelde partij zijn of haar Nebenklage verklaart, moet hij of zij worden beschouwd als een volwaardige deelnemer aan het geding en krijgt hij of zij bovendien uitgebreide medezeggenschapsrechten. Hij is onafhankelijk van het openbaar ministerie en treedt zelf op.

Juist omdat de eiser eigen rechten heeft, is hij bevoegd om onder meer verklaringen af te leggen, vragen te stellen, moties in te dienen en invloed uit te oefenen op beroepen. Hij is niet verplicht zuiver objectief te zijn. Alleen al vanwege de positie van het slachtoffer zou dit in de meeste gevallen niet mogelijk zijn. De mogelijkheid voor het slachtoffer om als mede-eiser deel te nemen aan de procedure heeft ook verschillende redenen vanuit het oogpunt van de staat. Onder meer worden de belangen van deelneming aan de procedure en van veroordeling en reclassering gewaarborgd. Dit leidt logischerwijs ook tot een groter of positiever beeld van het rechtssysteem. Alleen al de voldoening van het slachtoffer in de rechtszaal en het bijwonen van de procedure met al zijn zittingen geeft het geheel een eigen rechtvaardiging voor de Nebenklage.

Dit is echter ook logisch, aangezien een strafbaar feit met een slachtoffer altijd twee kanten heeft. Dat van de dader en dat van het slachtoffer. In het normale geval, zonder medeaanklager, kunnen zich situaties voordoen waarin het bewijsmateriaal ontoereikend is of waarin twijfel bestaat over het verloop van de gebeurtenissen van het misdrijf. Op deze momenten is het zinvol om een medeaanklager te hebben die de feiten van de zaak kan helpen uitleggen en kan bijdragen aan de verduidelijking. Dit maakt het ook gemakkelijker om eventuele valse verklaringen van de dader te ontmaskeren. Deze functie binnen de procedure wordt ook wel de controlefunctie genoemd. Hoewel dit slechts een neveneffect van de procedure is, is het toch van enorm belang voor de sturing van het proces.

De incidentele actie geeft de benadeelde partij ook de mogelijkheid om de bijzonder hoge last die een gevolg van het misdrijf kan zijn, kenbaar te maken en te verduidelijken. Dit moet leiden tot een bijzondere erkenning door de staat van het lijden van het slachtoffer.